دانلود رایگان مقالات عمران و معماری

به موازات رشد شهرنشینی درکشور دردهه های اخیر، سکونتگاههای نامتعارف و خود انگیخته ای دورن یا مجاور شهرها – باتقدم در مجموعه های شهری بزرگ- به سرعت ایجاد شده و رشد یافته است ، این سکونتگاهها اغلب دارای ویژگیهای زیر می باشند:
-    مسکن سازی شتابزده ، توسط استفاده کنندگان آنها که عمدتا ً به دلیل نداشتن پروانه ساختمان و تبعیت نکردن از برنامه ریزی رسمی شهرسازی مجموعه ای نابسامان به وجود آورده اند.
-    پیوستگی عملکردی با شهر اصلی و گسست کالبدی از آن با تجمعی از اقشار عمدتاً کم درآمد و فقیر.
-    محیطی با کیفیت پایین زندگی و کمبود شدید خدمات وزیربناهای شهری و تراکم بالای جمعیتی.
ویژگیهای گفته شده ، ساکنین این سکونتگاهها را در مخاطره آسیبهای اجتماعی ، طبیعی و زیست محیطی قرارداده و موجب جدایی گزینی آنها از شهر اصلی شده است، برآورد می شود حداقل یک هشتم جمعیت شهری کشوری ( حدود چهار ونیم میلیون نفر)در این سکونتگاههای غیر رسمی مستقر باشند و تداوم روند موجود ، نسبت آن را در ابتدای دهه آینده به یک چهارم جمعیت شهری وتعداد آن را به بیش از دو برابر خواهد رساند. البته به طور متوسط در مقایسه با بسیاری از کشورهای در حال توسعه، سکونتگاههای غیر رسمی در ایران از کمیت و کیفیت مسکن و زیر بناهای بهتری برخوردارند، اما با توجه به جهانی شدن اقتصاد باپیامدهایی همچون شهری شدن فقر ودو سطحی شدن جامعه و در صورت تداوم این شرایط و چاره نکردن آن، می تواند به شکاف بیشتر انتظارات و واقعیات در اجتماعات غیر رسمی بینجامد و آنها را محمل عصیان و آسیبهای بیشتر کند.
توسعه شهری درمعنای عام آن ، براثر بازتاب فضایی اسکان غیر رسمی ، ناپایدار شده است، بنابراین نه می توان به امید حل خود به خودی این مسئله آن را رها نمود ونه با برخورد مقطعی ، گزینشی و پراکنده کاری در « اینجا و آنجا» ، پاسخگوی آن بود. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که مداخله های نسنجیده ،خود مشوقی برای گسترش مسئله باشد ودر نتیجه به دنباله روی ازاتفاقات و نه هدایت و کنترل آنها ختم شود. پیدایش وگسترش اسکان غیر رسمی گویای وجود موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاستهای کنونی در تامین مسکن و خدمات رسانی لازم مرتبط با آن برای اقشار کم در آمد شهری در سطح کلان است که حوادث غیرمترقبه منجر به جابجایی های ناگهانی جمعیت ( مانند جنگ وخشکسالی ) نیز آن را حادتر می سازد. همچنین در سطح خود نیز ، ضعف مدیریت شهری( به ویژه در هدایت ، نظارت و کنترل) ، وجود منافع نامشروع گروههای ذینفع و ذی نفوذ محلی و برخوردهای غیر قانونمند در پذیرش یا رد این سکونتگاهها، مسئله را تشدید نموده است.
واقعیت این است که انتقال ناگهانی بسیاری از ساکنان سکونتگاههای غیر رسمی از شیوه معیشت سنتی و رسمی روستایی به معشیت نامشخص و نوینی که تمهیدات لازم و متناسب شهرنشینی - در ابعاد اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و کالبدی فراهم نیست، آنها را به سکونتگاههای ناپایداری کشانده است که به منظور جای پا یافتن درشهر و به امید طی دوره گذار، انتخاب شده اند. علاوه بر این ، مسئله بلاتکلیفی بسیاری از این سکونتگاهها از نظر قانون – که ساکنان را دائم درخطر تخریب، تخلیه و تعرض رسمی نگاه می دارد – موجب احساس ناامیدی و عدم امنیت خانوارها و مانع تلاش ، مشارکت اجتماعی و همبستگی آنها باجامعه شهری است ، امری که پیامدهای نامطلوب فرهنگی ( حتی برای نسلهای آتی آنها و محیط های مجاور ) در بر دارد.
ازاین رو ، در وضع موجود مسئله عبارت است از: محرومیت ساکنان این سکونتگاههای گسترده که حامل یامستعد نابنهجاری های اجتماعی ، اقتصادی ، کالبدی و زیست محیطی اند و نیاز مبرمی به ارتقای شرایط محیطی دارند. باتوجه به گرایش های موجود ونبود نشانه ای ازتغییر سیاستها ، چشم انداز نگران کننده ای از رشد اسکان غیر رسمی و ناپایدار سازی شهرها وجود دارد که اراده ای ملي و تدابیری مشخص ، متفاوت از روال کنونی ، می طلبد.
1-    اهداف کلان: در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران  و هماهنگ با مهمترین دستور کارها و بیانیه های جهانی برای تامین سرپناه مناسب برای همه و ایجاد توسعه پایدار شهری ،  این سند حاوی برنامه ای راهبردی برای چاره جویی مشکلات ناشی از اسکان غیر رسمی ( به تعبیری حاشیه نشینی) درکشور و پیش نگری آن وپیشگیری ازگسترش آن در آینده است.
با این باور که وقتی بخش عمده ای از جمعیت در فقر و تبعیض و درشرایط غیر متعارف زندگی کنند، توسعه راستینی برای کشوررخ نخواهد داد، سند حاضر اهداف زیر را مد نظر دارد:
1-    بستر سازی برای ارتقای شرایط محیطی به نحوی پایدار و فراگیر درجهت رشد سلامتی ، امنیت ، امید، ایمان و کرامت انسانی در سکونتگاههای غیر رسمی موجود
2-    پیش نگری به گسترش اسکان غیر رسمی درآینده و زمینه سازی برای احداث مسکن مناسب، خدمات پایه و زیربناهادرحد استطاعت و دسترسی گروههای کم درآمد در فضای رسمی شهری
3-    زمینه سازی برای بهره مندی از امتیازات شهری وتعمیق فرهنگ شهری برای ساکنان این سکونتگاهها به همراه مشارکت همه جانبه آنها در تصمیم گیری ها و اقدامات محلی  .

---